Алкоголь туралы сөз қозғалғанда, оның айналасында әрдайым түрлі мифтер пайда болады. Кейбірі «ұрпақтан-ұрпаққа» беріліп келеді, ал кейбірі достардың әңгімесінен, көңіл көтеру орындарынан немесе поп-мәдениеттен тарайды. Мұндай кеңестер кейде зиянсыз болып көрінуі мүмкін, бірақ шын мәнінде олар денсаулыққа қауіп төндіріп, адамды жаңсақ түсініктерге итермелейді.
Алкогольді қауіпсіз әрі саналы түрде тұтыну үшін қандай кең тараған пікірлер шындық, ал қайсысы миф екенін ажырата білу маңызды. Төменде алкогольге қатысты ең танымал мифтер және неге оларға сенуге болмайтыны түсіндіріледі.
Көп адамдар кеште бір-екі бокал ішсе, өздерін шат, сергек әрі ашық-жарқын сезінеді деп ойлайды. Шын мәнінде алкоголь — мидың жұмысын баяулататын депрессант. Алдымен ол мінез-құлықты бақылауға жауап беретін атқарушы функцияларды әлсіретеді — өзін-өзі ұстай білу, әрекеттерді бағалау, тәуекелді сезіну қабілеттері төмендейді.
Осыған байланысты кейбір адамдарға көңіл-күй жақсарғандай көрінеді. Бірақ басқа адамдарда керісінше әсер болуы мүмкін: ұйқышылдық, ашушаңдық немесе тіпті мұң басу. Қысқасы, алкоголь мидың табиғи жұмысын бұзады, ал бұл күш-қуаттың немесе шынайы көңіл-күйдің жоғарылауымен байланысты емес.
Әйел ағзасында су мөлшері де, алкогольді ыдырататын ферменттер де ерлерге қарағанда аз. Сондықтан бұл қан құрамындағы алкоголь деңгейіне тікелей әсер етеді. Егер бірдей салмақтағы ер адам мен әйел бірдей мөлшерде ішсе, әйелдің қанында алкоголь концентрациясы жоғарырақ болады және ол тезірек масаяды.
Бірақ кез келген жағдайда, тіпті аз мөлшерде спирттік ішімдік реакция жылдамдығына, зейінге және көлік жүргізу қабілетіне әсер етуі мүмкін. Сол себепті «ішкен соң көлік рөліне отырмау» деген жалпы ереже — бәріне бірдей маңызды.
Әрбір стандартты ішімдік — бір бокал шарап, бір рюмке күшті алкоголь немесе бір бөтелке сыра — шамамен бірдей мөлшерде таза спирт қамтиды. Айырмашылығы тек көлемінде.
Сондықтан бір бөтелке сыра да, бір стакан коктейль де ағзаға шамалас әсер етеді. «Сыра жеңіл» деген қате түсінік адамға шамадан тыс ішкізіп, өзіне байқалмай мас болуға әкелуі мүмкін.
Энергетикалық сусындарда кофеин көп, ол мас болуды «жасырады». Адам өзін сергек сезінеді де, әдеттегіден көп ішемін деп ойлайды. Бұл қауіпті, өйткені алкогольдік улану, сусыздану, қан қысымының көтерілуі және жүрекке түсетін жүктеменің арту қаупін жоғарылатады.
Иә, бірінші болып бауыр зардап шегеді, бірақ алкоголь ағзаның көптеген жүйелеріне әсер етеді:
• қан қысымын көтереді;
• жүректің жұмысын бұзады;
• бүйрекке түсетін жүктемені арттырады;
• есте сақтау мен зейінді нашарлатады;
• онкология қаупін жоғарылатады;
• әртүрлі ағзаларда қабынуды тудырады.
Алкоголь қан арқылы бүкіл ағзаға тарайды және тек бауырға ғана емес, барлық мүшелерге әсер етеді.
Иә, алкоголь адамның тезірек ұйықтап кетуіне көмектіре алады, бірақ ондай ұйқы таяз әрі бөлшектенген болады. Алкоголь терең ұйқы фазасын және REM фазасын (ми қалпына келетін кезеңді) басады, сол себепті адам таңертең шаршап, басы ауыр болып, мүлде демалмағандай оянады. Ұйықтар алдында алкогольді жиі қолдану табиғи ұйқы циклдерін бұзып, созылмалы проблемаларға — ұйқысыздыққа, мазасыздыққа, көңіл күйдің тұрақсыздығына — әкелуі мүмкін.
Глинтвейн, ирландиялық кофе немесе басқа да ыстық коктейльдер жылулық сезімін тек терінің үстінде ғана тудырады. Шын мәнінде алкоголь қан тамырларын кеңейтеді, нәтижесінде жылу ішкі органдардан теріге қарай шығып, сол жерде тез суиды. Сол себепті адамның дене температурасы төмендейді, бірақ оған сырттай жылы секілді көрінеді. Бұл әсіресе аязда қауіпті: адам өзіне жылы болғандай сезінеді, ал ағзасы керісінше тезірек тоңады.
Кофе сергітеді, бірақ қандағы алкоголь деңгейін төмендетпейді. Ол тек уақытша «сергектік» әсерін беріп, айыққандай сезім тудырады. Адам өзін қалыпқа келдім деп ойлап, көлік жүргізуге немесе әрі қарай іше беруге шешім қабылдауы мүмкін — қауіптісі де осы. Алкоголь ағзадан тек уақыт өте шығарылады. Оны тезірек шығаратын сусын, дәрі, суық душ немесе тағам түрі жоқ.
Алғашында алкоголь босаңсытатын сияқты көрінуі мүмкін. Бірақ бұл әсер уақытша ғана. Келесі күні мазасыздық деңгейі жиі жоғарылайды — бұл ағзаның химиялық әсерге берген жауабы.
Көп адамдар алкогольді қиын кезеңдерде — айырылысу, жанжал немесе жұмыс мәселелері кезінде — «көмекші» деп ойлайды. Бірақ спирттік ішімдік проблеманы шешпейді, тек эмоцияларды уақытша әлсіретеді. Алкогольдің әсері өткен соң, стресс бұрынғыдан да күштірек қайтып келеді. Кейде мазасыздық, ашушаңдық және ұйқының бұзылуы пайда болады. Эмоцияларды «ішіп басу» әдетке айналса, ол зиянды мінез-құлыққа және тәуелділікке әкелуі мүмкін.
Егер адам үнемі стрессті алкогольмен «емдеп» жүрсе, уақыт өте толеранттылық артады — бұрынғы «тыныштандыру» әсеріне жету үшін көбірек ішу қажет болады. Бұл — психологиялық тәуелділікке апаратын тура жол.
Бас жазу немесе «опохмеление» уақытша ғана жеңілдік береді, бірақ іс жүзінде масаңдық табының жағдайын ұзартады. Ағза онсыз да токсиндерді шығаруға бар күшін жұмсап жатыр, ал жаңа доза алкоголь оған қосымша ауыртпалық түсіреді. Похмельден шығудың жалғыз көмектесетін тәсілдері: уақыт, су, ұйқы, жеңіл тағам және алкогольден толық бас тарту.
Шын мәнінде, алкогольді жүйелі түрде ішу терінің табиғи ылғалдануын төмендетеді — нәтижесінде ол құрғап, жұқарады және тез қартаяды. Шаштың жылтырлығы төмендейді, тырнақтар сынғыш болады. Спирттің тұрақты әсері майда қан тамырларын кеңейтеді, сондықтан адамның беті жиі қызарып көрінеді. Ұзаққа созылған тәуелділік сырт келбеттің айқын өзгерістеріне әкелуі мүмкін — мысалы, мұрын қалыңдап, қызғылт реңк алады.
Алкогольді қауіпсіз қолдану — бұл тек мөлшерге емес, оның ағзаға қалай әсер ететініне де байланысты. Көптеген «кеңестер» мен танымал пікірлер шын мәнінде зиянды. Сондықтан мифтерге сенбей, шынайы ақпаратқа сүйену маңызды.
Алкоголизмді нарколог емдейді — бұл алкогольдік, никотиндік, есірткілік, ойынға тәуелділік және басқа да тәуелділіктермен жұмыс істейтін маман.
Нарколог тәуелділіктің деңгейін бағалайды, детоксикация, дәрілік терапия, реабилитация тағайындайды, ішімдікке деген құмарлықты азайтуға көмектеседі және науқасты ұзақ мерзімде бақылауда ұстайды.
Қажет болған жағдайда психолог немесе психотерапевт қосылады — олар тәуелділіктің себептерін анықтап, қайталанудың алдын алуға көмектеседі.
Көп жағдайда стационарлық емдеу амбулаторлық емдеуден әлдеқайда тиімді әрі қауіпсіз. Себептері мыналар:
Абстиненцияны (ломканы) қауіпсіз түрде тоқтату
Алкогольді тоқтатқаннан кейін тремор, қысымның көтерілуі, ұйқысыздық, құрысу, қатты мазасыздық сияқты белгілер пайда болады. Стационарда пациент тәулік бойы бақылауда болады, дәрігерлер емді дер кезінде түзете алады.
Мамандар бақылауымен детоксикация
Дұрыс таңдалған тамшылатқыштар, бауырды, жүректі, жүйке жүйесін қорғайтын препараттар — асқыну қаупін азайтады.
Қайта ішіп кетудің алдын алу
Стационарда алкоголь мүлде қолжетімсіз. Бұл әсіресе алғашқы бірнеше аптада трезв өмірге бейімделуді анағұрлым қауіпсіз етеді.
Кешенді көмек
Пациент наркологтың, психотерапевттің, қажет болса реабилитологтың көмегін алады. Бұл тәсіл ең жақсы нәтижелер береді.
Дәрілік терапияның қауіпсіз өтуі
Кодтау, тәуелділікті азайтатын дәрілер, қолдаушы ем — бәрі дәрігердің қатаң бақылауымен жүргізіледі.
Стресссіз, тұрақты орта
Сыртқы триггерлер, отбасылық қысым немесе тұрмыстық факторлар болмайды.
Бұл науқастың қалпына келуіне қолайлы жағдай жасайды.
